ئىرﺍﻕ مۇقامى
مۇزىكىسى: خەلق
تېكىستى:خەلق
بىرىنچى بۆلۈﻡ؛ چوڭ نەغمە قىسمى
مۇقەﺩﺩىمە
يار ئۈچۈﻥ ئىستەركى بولغايمەﻥ مۇﺩﺍﻡ ئاندىن يىرﺍﻕ،
ئوﻝ جەھەﺩتىن بارچە ۋﻩسىل ئىستەر مېنى مەھزۇﻥ پىرﺍﻕ.
ياخشىلارغا بەﺱ ياماندۇر ھالىكىم يار ئالدىدﺍ،
تەڭدۇرۇر ياخشى-ياماﻥ بەلكى يامانرﺍﻕ ياخشىرﺍﻕ.
شاھ يانىن فەرﺯىن كەبى كەجلەر مەقاﻡ ئـەتمىش نېتاڭ،
تۈﺯ ماڭارلەر ئـەرسەﺩىن گەر تۇتساﻻر رۇختەﻙ قىرﺍﻕ.
تاﺯﺍ ھەرياﻥ ﺩﺍﻍ ئـەمەﺱ جىسمىمدﺍ ئوﻝ يۈﺯ ئىشقىدىن،
كىم بۇ يۇلتۇﺯلەرغە بولمىش ئوﻝ قۇياشدىن ئىھتىرﺍﻕ.
بۇ يىرﺍقلىقتىن يېقىندۇر ئـەلگە مەﻥ ۋﺍھ يارنىڭ،
ئىستەباﻥ رﺍيىن بۇلۇپدۇر مەﻥ يېقىنلىقدىن يىرﺍﻕ.
ئاﻱ يۈﺯلۈككە قالما ھەيرﺍﻥ كۆر ئۇنىڭكى ئـەسلىنى،
ئىچىنى كۆرسە قارﺍﺩۇر،گەر كۈرﯛنۇر ﺯﺍھىرﻯ ئاﻕ.
كۆﭖ ھىجاﺯ ئاھەڭى تۈﺯمە يار ئىلە بوﻝ بارچە ۋﺍﻕ،
ئـەﻱ نەۋﺍئى گەر ئـەجەﻡ بولسۇﻯ مۇقامىڭ گەر ئىرﺍﻕ.
(نەۋﺍئى)
تەئـەﺯزە
ئوتمۇ ھەﻡ بار،گۈلمۇ ھەﻡ بار يارنىڭ رۇخسارىدﺍ،
يامۇ ھەﻡ بار،ئوقمۇ ھەﻡ بار ئوﻝ كۆﺯﻯ خۇنخارىدﺍ.
مەﻥ ئـەرۇرمەﻥ ئىشقىدﻩ ھەيرﺍﻥ تۈمەﻥ ھەسرﻩت بىلە،
بىئـەﺩﻩﺩ بىدﻩرﺩ ئاسىغلىق ﺯۇلپىنىڭ ھەريانىدﺍ.
سەرنىۋىشتىمدۇر مېنىڭئوتىدﺍ كۆيمەﻙ سۈبھۇ-شاﻡ،
گۈللارﻯ ئـەﻝ ئىلكىدﻩ جانۇ ﺩىلىمدۇر خارىدﺍ،
ﺯﻩئفىرﺍﻥ يۈﺯ مەندﻩﺩۇر ئـەلنىڭ ﺩىماغى تاﺯﻩﺩۇر،
مۈشكۇ،ئـەنبەر سۇنبۇلىدىن بىخەبەر ھەر سارىدﺍ.
ئـەلگەرﺍھەت ناﺯۇ نىئمەتتۇرئـەﺯﻩﻝ قەسسامىدىن،
كۆيمەكۇ،ئۆلمەﻙ ساڭا كىم بولماغاﭺ گۈﻝ نارىدﺍ.
كۈلغە پاتتىم،ئوتقا چۈشتۈﻡ بىلمەﺩىم نە نەۋئى مەﻥ،
غەرﻕ ئولۇﭖ بولدۇﻡ پەنا ئىككى كۆﺯﯛﻡ خۇنخارىدﺍ.
مۇلمۇ ھەﻡ ،ساغەرمۇ ھەﻡ بار نەباتۇ لەئلىدﻩ،
تاﺯﻩ گۈلدﻩﻙ ماھى بەﺩرﻯ مىھرﻯ پۇر ئـەنۋﺍرىدﺍ.
بۇ مېنىڭ كۆلۈﻡ مۇسەلسەﻝ ﺯۇلفىنىڭ تارىغە بەند،
بەلكى چىرماشتى تەنىمگە ئىشق ئوتى ھەرسارىدﺍ.
ئـەيشى رﺍھەت ئـەلگە ﺩﻩرﺩىن جانغا ئاﻝ گۇمنامكىم،
مۇئتەبەرﺩۇر ﺩﻩرﺩۇ مىھنەت ئىشقىنىڭ باﺯﺍرىدﺍ.
(گۇمناﻡ)
نۇسخا
نىگارﺍ ئىشتىياقىڭدﺍ ﺯﻩئىپۇ ناتەۋﺍﻥ بولدۇﻡ،
ھەمىشە ﺩﻩر-بەﺩﻩرئالەﻡ ئارﺍ بىخانۇماﻥ بولدۇﻡ.
نېتەﻱ ئاۋﺍرﻩ بولماﻱ بىر سېنىڭدﻩﻙ غەمگۈﺯﺍرىم يوﻕ،
كۆيۈﭖ پۇرقەت ئوتىدﺍ مۇبتەﻻئى ﻻمەكاﻥ بولدۇﻡ.
قاﺩﺍلدﻯ كىرپىكىڭنىڭ نەشتەرﻯ،بۇ خەستە جانىمغا،
غەمۇ مىھنەت ئىچىدﻩ ﺩﻩرﺩ تارتىپ ﺯﻩئفىرﺍﻥ بولدۇﻡ.
جەمالىڭ ھەسرﻩتىدﻩ ئۆرتەنۇر شامۇ-سەھەر جانىم،
بۇلۇﭖ مەجنۇﻥ كەبى ئالەمدﻩ رۇسۋﺍيى جەھاﻥ بولدۇﻡ .
خىرﺍماﻥ ناﺯ ئىلەكىم گۈلدﻩﻙ ئاچىلىپ چىقساڭ،
جەمالىڭ شەۋقىنى ئوﻝ ﺩﻩﻡ كۈرﯛپۇ شاﺩىماﻥ بولدۇﻡ.
ساڭا بۇ ئـەرﺯﻯ ھالىمنى باياﻥ ئـەيلەرگە يوﻕ تاقەت،
تۇتۇﭖ غەﻡ لەشكەرﻯ قويماﺱ ياقامنى بىزﻩباﻥ بولدۇﻡ.
نېتەﻱ بىچارﻩئى غەمكىن قىلىبدۇر ﺩﻩرﺩ ئىلە ھىجرﺍﻥ،
سارىغ رۇخسارﻩ ھەجرىڭ ئوتىدىن بەرگى خەﺯﺍﻥ بولدۇﻡ.
فىرﺍقى خەستەﺩىل ئاشۇفتە بولدﻯ ئايرىلىپ سەندىن،
پىرﺍقىڭ ﺩﻩرﺩىگە مەھرﻩﻡ جەپاغا ھەمزﻩباﻥ بولدۇﻡ.
(فىرﺍقى)
مۇستەھزﺍﺩ
ئـەﺯﻩلدىن تا ئـەبەت كۆڭلۈﻡ قۇتۇلماﺱ ئىشق باﻻسىدىن،
يۈرﻩگىم رﻩخنىلەر بولسدﻯ بۇ كۆڭلۈﻡ ماجىرﺍسىدىن.
خىيالىمدﺍ سېنىڭ ۋﻩسلىڭ يىتەلمەسمەﻥ مەنۇ ھەيرﺍﻥ،
مەگەر ۋﻩسلىڭگە يەتسەﻡ پىرىكامىلنىڭ ﺩۇئاسىدىن.
ئىشت ئـەرﺯىمنى ئـەﻱ ﺩىلبەر،يۈرﻩﻙ باغرىم كاۋﺍﭖ بولدﻯ،
رﻩقىبلەر شاﺩىماﻥ بولدﻯ نىگارىمنىڭ جاپاسىدىن.
مېنىڭ سەنسىز بۇ ﺩۇنياﺩﺍ تىرىكلىك قىلماغىم مۈشكۈﻝ،
كەﻝ ئـەﻱ كۆڭۈﻝ كېچەيلى بۇ تىرىكلىكنىڭ بەقاسىدىن.
سىنىڭ ئىشقىڭ بىلە يېغلاﭖ ئـەگەر مەھشەر كۈنى چىقساﻡ،
كۈيەرمۇ ھەممە بۇ مەشرﻩپنىڭ ناۋﺍسىدىن.
(مەشرﻩپنىڭ)
ئـەﺯﻩلدىن تا ئـەبەت كۆڭلۈﻡ قۇتۇلماﺱ ئىشقى بەﻻسىدىن،
يۈرﻩگىم رﻩخنىلەر بولدﻯ بۇ كۆڭلۈمنىڭ ماجرﺍسىدىن.
(مەشرﻩپنىڭ)
ئابىچەشمە
سەھەرﺩﻩ مېنىڭ ھالىمغا مۇرغانى چىمەﻥ يېغلار،
پىغانىمدىن سابا يىرتىپ قىزىلگۈﻝ پىرﻩھەﻥ يېغلار.
جىگەر ئوتى كۆيۈﭖ ﺩۇﺩﻯ، باياباﻥ گەرﺩىغە چۈشسە،
ئوشالدﻯ قەﺩﺩﻯ مۈشكىم ﺩﻩﭖ غەﺯﺯﺍﻻنى خوتەﻥ يېغلار.
يۈرﻩكتە ئاتەشىن ﺩﻩرﺩىن ،ئالىپ بارساﻡ لەھەﺩ ئىچرﻩ،
قىيامەت تاڭى ئاتقۇنچە كۈيۈﭖ گۆرۇ-كېپەﻥ يىغلار.
سېنىڭ ﺩﻩرﺩىڭ بىلە يېغلاﭖ پىغانۇ-نالەﻻر قىلساﻡ،
كىچىپ پەرﺯﻩندۇ مالىن،بۇلۇﭖ ئـەﻝ بىۋﻩتەﻥ يېغلار.
سەھەرلەر يۈسۈفىم ﺩﻩﭖ ئاھ ئۇرساﻡ پىرﻯ كەنئاندﻩﻙ،
پىغانىمدىن پىغاﻥ ئـەيلەﭖ كۈيۈﭖ بەيتۇﻝ ھەﺯﻩﻥ يېغلار.
ھۇۋﻩيدﺍ ﺯﺍر يېغلاﭖ يار ﺩﻩﭖ يۈﺯلەنسە سەھرﺍغا،
بۇياﭖ ﻻلە كۈﺯﯛﻡ قانىغا گۈلگۈﻥ پىرﻩھەﻥ يېغلار.
(ھۇۋﻩيدﺍ)
جۇﻻ
ئـەﻱ پەرﻯ رۇخسارﻩلەر بىزگە نىگاھ ئـەيلەﭖ ئۆتۈڭ،
بىر نەﺯﻩر بىرلە گەﺩﺍنى پاﺩىشاھ ئـەيلەﭖ ئۆتۈڭ.
گەرچە ئۆتكەندﻩ كىزﻩرسىز كۆﭖ كىشىنىڭ قانىنە،
بۇ گەﺩﺍ كۆڭلى ئۈچۈﻥ مۇنچە گۇناھ ئـەيلەﭖ ئۆتۈڭ.
خارلىق ھەﺩﺩىن ئاشۇرماڭ،چۈنكى ئىزﺯﻩت يولدﺍﺩۇر،
ئاتىڭىز نەئلىندﻩ بىزنى خاكى رﺍھ ئـەيلەﭖ ئۆتۈڭ.
ھەر قاچاﻥ جاﻥ بەرسەﻡ ئوﻝ قەﺩﺩۇ ئاغىز ياﺩﻯ بىلە،
ئـەﻱ مۇھىبلار تۇربەتىم ئۈستىدﻩ ئاھ ئـەيلەﭖ ئۆتۈڭ.
(لۇتفى)
سەنەﻡ
بارﺩﻯ ﺩﻩيدۇ،ياندﻯ ﺩﻩيدۇ مەيلىم ئۈﺯﻩمنىڭ،
سەكسەﻥ قامچا ئۇرغاﻥ بىلەﻥ يارىم ئۈﺯﻩمنىڭ.
ئۇ ياﻥ ئۆتۈﭖ، بۇ ياﻥ ئۆتۈﭖ ئاﻻﻱ كۆڭلۈڭنى،
قارچۇغىنىڭ باﻻسىدﻩﻙ ئىگەﻱ بوينۇڭنى.
ئاللا يارىم غۇنچە بولساڭ مەﻥ كۆرىۋﺍﻻﻱ،
ئايدﻩﻙ يۈﺯﯛڭنى،چولپاﻥ كۆﺯﯛڭنى مەﻥ سۆيىۋﺍﻻﻱ.
ئاللا يارىم خىيالىڭنى بىلىپ بولمايدۇ،
سەنلايۈرگەﻥ كوچاﻻرﺩﺍ يۈرﯛﭖ بولمايدۇ.
(خەلق قوشاقلىرﻯ)
چوڭ سەلىقە
بولمايمەنا بولمايمەﻥ،سېنىڭ بىلەﻥ بولمايمەﻥ،
سېنىڭ بىلەﻥ بولغۇنچە يالغۇﺯ يۈرﯛﭖ ئوينايمەﻥ.
بارﺍيلى ﺩىمەپمىدۇﻕ،يانايلى ﺩىمەپمىدۇﻕ،
شەرتىمىز قىزىل ئالما چىشلەشىپ يىمەپمىدۇﻕ.
بولىمەﻥ، گۈﻝ بولىمەﻥ،ئاﻱ يۈﺯﯛڭنى كۆرگەندﻩ،
ساڭا ئاشىق بولىمەﻥ ئاﻱ يۈﺯﯛڭنى سۆيگەندﻩ.
تۈنۈگۈﻥ چۈﺵ ۋﺍختىدﺍ ئىككى جۇۋﺍﻥ چىقتى سۇغا،
قاپىغى ﻻيغا پېتىپ ئالماﻻرﻯ ئاقتى سۇغا.
(خەلق قوشاقلىرﻯ)
كىچىك سەلىقە
(1)
ﺩﻩھرىنىڭ شەكلىنى كۆركىم،بولدﻯ ھالى ئۆﺯگىچە،
بىلمەﻥ ئايا بارمۇﺩۇرئانىڭ خىيالى ئۆﺯگىچە.
تەقۋﺍ ئـەيلەﭖ ﺩﻩھىر ئارﺍ يوﻝ تاپماﺩۇﻕ كەﻝ ئـەﻱ رﻩفىق،
مەست بۇلۇﭖ مەيخانەلەر يەڭلىغ بارﺍلى ئۆﺯگىچە.
ئـەﻱ مۇسەۋۋﻩر سەھۋﻩ ئـەيلەﭖ قىلما تەسۋىرﺩىن خىياﻝ،
كۆﺯۇ-قاشى ئۆﺯگە ئانىڭ خەتتۇ،خالى ئۆﺯگىچە.
بوﻝ ھەۋﻩسلەر غەمىنى ئـەيلەﭖ كىلىڭ ئـەھبابكىم،
تەلمۈرﯛﭖ ئوترۇسىدﺍ ئانىڭ تۇرﺍلى ئۆﺯگىچە.
تاﺏ كەلتۈرمەﺱ نەﺯﻩر ھۆسنىن جەھاﻥ ئارﺍسىغا،
ياشۇرۇﻥ كۆﭖ پەرﺩﻩ كەينىدىن قارﺍلى ئۆزگىچە.
سارغارىپ،گاھى قىزﺍرىپ مىھرۇ مەھ بىر ھاﻝ ئـەمەﺱ،
ئـەيلەمىش ئانى ئىزﺍرﻯ،ئىنفىئالى ئۆﺯگىچە.
ئىشىق ئارﺍ قەﺩىر ئىستەسەڭ بىباﻙ بولكىم ،ئۆﺯگەﺩۇر،
ئـەھلى تەقۋﺍ ئاندﺍ رىندﻯ ﻻ ئۇبالى ئۆﺯگەچە.
قىلسا كۆﺯ غارﻩت كۆڭۈلنى،يۈﺯ قىلۇرئۆرتەگە جەھد،
ﺯۇلف ئاڭا تەقۋىيە ئـەيلەﭖ جىسمى ﺩﺍلى ئۆﺯگىچە.
(ئـەرشى)
(2)
يۈﺯﯛڭنى كۆرﺩﯛﻡ ئـەﻱ خۇرشىدﻯ تاباﻥ،
ﺩىمە خۇرشىدﻯ تاباﻥ، نۇرﻯ ئىماﻥ.
مۇسۇلمانزﺍﺩﻩ بولساڭ رﻩھىم قىلغىل،
يۇتارمەﻥ پۇرقەتىڭدىن ھەر ﺯﺍماﻥ قاﻥ.
قىلۇر ھەسرﻩت بىلەﻥ يۈﺯ ئاپىرىنلەر،
ئـەگەر كۆرسە يۈﺯﯛڭنى ماھى كەنئاﻥ.
بىرﻩر سورساڭ نە بولۇر ئاغرىقىمنى،
سېنىڭدﻩﻙ يوقتۇرۇر ﺩﻩرﺩىمگە ﺩﻩرماﻥ.
قەلەندﻩر تا تىرىكتۇر بۇ جاھاندﺍ،
قىلۇر ۋﻩسپىڭ سېنىڭ ئـەﻱ ماھى ﺩﻩۋرﺍﻥ.
(قەلەندﻩر)
پىشرەۋ
باغدﺍ ئېچىلدﻯ بىر تۈﭖ قىزىلگۈﻝ،
سايرىدﻯ شاختا مەستانە بولبۇﻝ.
باغدﺍ قىزىلگۈﻝ ھەر جايدﺍ بولماﺱ،
ھەر جايدﺍ بولسا سېنىڭچە بولماﺱ.
كۆرﺩﯛﻡ يۈﺯﯛڭنى ھەيرﺍنە بولدۇﻡ ،
ئـەقلۇ-ھۇشۇمدىن بىگانە بولدۇﻡ.
ھەيرﺍنە قىلغاﻥ ئايدﻩﻙ يۈﺯﯛڭدۇر،
مەستانە قىلغاﻥ شىرىن سۆﺯﯛڭدۇر.
(خەلق قوشاقلىرﻯ)
(2)
مەرۋﺍيىت ئىسىل نەرسە،ئۈنچە-ماجاﻥ ئىچىدﻩ،
يارىم ماڭا گۈﻝ تۇتتى،خەلقى ئالەﻡ ئىچىدﻩ،
ئـەﻱ خۇشتارمەﻥ - ئۇ، خۇشتارمەﻥ،
يارىم ماڭا گۈﻝ تۇتتى خەلقى ئـەلەﻡ ئىچىدﻩ
گۈلنى مەﻥ ئاﻻﻱ ﺩىسەﻡ،گۈﻝ تىكەننىڭ ئىچىدﻩ،
گۈلگە مەيلىم بار ئىدﻯ، گۈلبەﺩﻩننىڭ ئىچىدﻩ.
ئـەﻱ خۇشتارمەﻥ-ئۇ، خۇشتارمەﻥ ،
گۈلگە مەيلىم بار ئىدﻯ گۈلبەﺩﻩننىڭ ئىچىدﻩ
(خەلق قوشاقلىرﻯ)
تەئكىد
ئـەﻱ نەسىمى سۈبھىدﻩﻡ مەندىن نىگارىمغا ساﻻﻡ،
ئوﻝ ساچى سۇنبۇﻝ،يۈﺯﻯ گۈﻝ نەۋباھارىمغا ساﻻﻡ.
لەبلەرﻯ قەندۇ،گۇﻻبۇ،سۆﺯلەرﻯ شەھدۇ-شەكەر،
غەمزﻩسى مەستانە ئوﻝ كۆﺯﻯ خۇمارىمغا ساﻻﻡ.
جاﻥ نىسار ئـەتسەﻡ كەرﻩﻙ باﺩﻯ سەھەرﺩﻩﻙ ئالدىدﺍ،
بەندﻩﺩىن ھەر گاھكى ئېلىتۇر بولسا يارىمغا ساﻻﻡ.
تابۇغۇڭدﺍ نەچە كىم ئـەرﺯ ئـەيلەﺩﻯ ھالىن گەﺩﺍ،
ﺩىمەﺩىڭ بىر كۈنكى مىسكىن خاكىسارىمغا ساﻻﻡ.
(گەﺩﺍئى)
ئىككىنچى بۆلۈﻡ؛ ﺩﺍستاﻥ قىسمى
بىرىنچى داستان
ئۈيۈڭدىن چىقساڭ ئـەﻱ خۇرشىدﻯ تاباﻥ،
قۇياﺵ بۇلۇر بۇلۇت ئىچىندﻩ پىنھاﻥ.
لەبىڭ لەئلۇ،چىشىڭدۇر ﺩۇررﻯ گەۋھەر،
قەﺩﺩىڭدﻩﻙ يوقتۇر سەرۋﻯ خىرﺍماﻥ.
جانىم يەتتى لەبىمغە (ۋﺍﻱ) سەﻥ كىرىپ ئاﻝ،
ئـەجەﻝ شەرمەندﻩ بولۇﭖ قالسا ھەيرﺍﻥ.
ئۈﺯﻩر مەندىن كۆڭۈﻝ ﺩﻩﭖ ﺯۇلم قىلمىغىل،
كى سەندىن ئۈﺯمەكىم كۆڭۈﻝ نە ئىمكاﻥ.
نە قىلدىم ساڭا ئـەﻱ ھۆرﻯ پەرىۋﻩﺵ ،
يۈرﻩكىم بىلە باغرىم ئـەيلەﺩىڭ سەﻥ قاﻥ.
تىلەرمەﻥ ﺩﻩۋلەتۇ ئۆمرﯛڭنى ھەرﺩﻩﻡ،
مىنى ئۆلتۈرمىگىڭدۇر ساڭا ئارماﻥ.
سەندىن ﺩﻩمى تاپساكىم تاپسا جۇﺩﺍلىق،
تاڭ يوقتۇر ئـەگەركى بولسا سەرساﻥ.
كۆرسەﻡ سېنى گەر جانىمنى بىرىپ،
ﺩﻩرمەﻥ ئـەجەﭖ ئالدىم ئانى مەﻥ ئـەرﺯﺍﻥ.
ﺩىدﻯ سېنى كۆرﺩىكىم ھېچ تېپىلماﺱ،
ۋﻩسپىڭدﻩ جاھاندﺍ ھەﺩﺩۇ پاياﻥ.
ئۆلگۈﺩﻩكدۇر ھەجرىڭدﻩ قەلەندﻩر بىچارﻩ،
سەﻥ ﺩﻩرﺩۇ غەمىگە ئـەيلەگىل ﺩﻩرماﻥ.
(قەلەندﻩر)
ئىككىنچى داستان
نىگارىم ئىشقىدﺍ ئۆرتەندﻯ جانىم،
ﺩىلىم كۆيدﻯ تىلىم كەلدﻯ نەۋﺍغە.
ئۇنى كۆرگۈنچە مەﻥ يوقتۇر مەجالىم ،
نەۋﺍ ئـەيلەﭖ تۆكەﻱ ياشىم خۇﺩﺍغە.
ئۇنىڭ ئىشقى مېنى قىلدﻯ خارﺍبە،
يۈرﻩﻙ باغرىم كۆيۈﭖ بولدﻯ كاۋﺍبە.
ساڭا قۇرباﻥ قىلاﻱ بۇ تەندﻩ جانە،
بۇ ئـەرﺯىمنى بېرىپ ﺩىگىل قاشى قارﺍغە.
سابا يەتكۈﺯ مېنىڭ يۈتكەﻥ كىشىمنى،
خۇﺩﺍغا يېغلىساﻡ ئوڭلار بېشىمنى.
ساماندﻩﻙ سارغىيىپ تۆكتۈﻡ يېشىمنى،
سابا يەتكۈﺯ سۆﺯﯛﻡ ئوﻝ ﺩىلرﻩباغە.
جاناندىن ئايرىلىپ مەستانە بولدۇﻡ،
ئۇنىڭ ئىشقىدﺍ مەﻥ ﺩىۋﺍنە بولدۇﻡ.
كۆيۈﭖ مەﻥ شامىدﺍ پەرۋﺍنە بولدۇﻡ،
غېرىپلىقتا ﺩىدىم ئـەرﺯىم ساباغە.
غېرىپلەرنىڭ يىتىملىكتە خىيالى،
نىچۈﻙ بولغاﻱ فەررۇخنىڭ ئـەمدﻯ ھالى.
كۆڭۈلنى يۇرۇتار مەھبۇﺏ ۋىسالى،
غېرىپلىقتا ئـەجەﭖ قالدىم باﻻغە.
(شاھزﺍﺩﻩ فەررۇﺥ-مەلىكە گۈلرۇﺥ ﺩﺍستانىدىن)
ئۈچىنچى داستان
ئايۇ-كۈﻥ ئۆﺯ- ئۆﺯگىچە، ئوﻝ ماھى ﺩﻩۋرﺍﻥ ئۆﺯگىچە.
گۈلرۇخۇمدۇر ئۆﺯگىچە، خۇرشىدﻯ تاباﻥ ئۆﺯگىچە.
ئاھ ئۇچرىدﻯ ماڭا يولدﺍ ئوﻝ مەھۋﻩشى شىرىن ﺯﻩباﻥ،
مەﻥ بەرمىدىم ئالدىدﺍ جاﻥ بولدﻯ پۇشايماﻥ ئۆﺯگىچە.
بۇلبۇﻝ ئوخشا تاڭنى كۆرﺩىم،ئوﻝ گۈلى رۇخسارىنى،
مەﻥ قىلۇرمەﻥ ھەر ﺯﻩماﻥ پەرياﺩۇ-ئـەفغاﻥ ئۆﺯگىچە.
جاﻥ نۇقتەئى ئاغزىدﺍﺩۇر ھەربىر چىشى ﺩۇررﻯ خۇشا،
ئىشلىرىدۇر ئاھ ئۆﺯگىچە ئوﻝ جەۋﻯ جاﻥ ئۆﺯگىچە.
خاتىرىم بارﺩۇر قەلەندﻩرئىستەيدۇ ﺩﻩرﺩىم سۈبى-شاﻡ،
ﺩﻩرﺩۇ غەمىدۇر ۋﺍھ ئۆﺯگىچە،گەر بولسا ﺩﻩرماﻥ ئۆﺯگىچە.
(قەلەندﻩر)
تۆتىنچى داستان
شاھىم بىزنىڭ ئـەلۇ-يۇرتنىڭ خۇﺵ ئۆتەﺩۇر ياﺯۇ-قىشلارﻯ،
خۇشاﻝ ئۆتەر ھەر بىر چاغى ،ئويناﭖ كۈلۈشتۇر ئىشلارﻯ.
باغدﺍ پىشار توغاچلارﻯ،مىۋﻩلىكتۇر ياغاچلارﻯ،
بىزنىڭ ئـەلدﻩ يوﻕ ئاچلارﻯ،پارﺍۋﺍندۇر يىمىشلارﻯ.
يىگىتلەرنىڭ يۈرﯛشلەرﻯ،رۇستەمچە بار ئۇرۇشلارﻯ،
ئىسپاھانچە قېلىچلارﻯ،چاقىن كەبى چېپىشلارﻯ.
قېرىلارﻯ ئۆيدﻩ ياتۇر،قىزﻻرﻯ شوﺥ قوشاﻕ قاتۇر،
يىگىتلەرﻯ ئوقيا ئاتۇر،مەرﺩﺍنەﺩۇر چېلىشلارﻯ.
بۇغدﺍﻱ نانى ،قوﻱ گۆشلارﻯ،سۈت گۈرىنجىدۇر ئاشلارﻯ،
تەييار سەككىز بېھىتلارﻯ،ﺩۇئا قىلۇر ﺩﻩرۋىشلارﻯ.
(يۈسۈﭖ-ئـەھمەﺩ ﺩﺍستانىدىن)
ئۈچىنچى بۆلۈﻡ؛ مەشرﻩﭖ قىسمى
مەشرﻩﭖ
(1)
نى نەۋﺍ ساﺯ ئـەيلىگەﻱ بۇلبۇﻝ گۈلىستاندىن جۇﺩﺍ،
ئـەيلەمەﺱ تۇتى تەكەللۇﻡ شەككىرىستاندىن جۇﺩﺍ.
ئوﻝ قۇياﺵ ھەجرىندﻩ قورقارمەﻥ پەلەكنى ئۆرتەگەﻱ،
ھەر شەرﺍرىكىم بۇلۇر ئوﻝ ئوتلۇﻍ ئـەفغاندىن جۇﺩﺍ.
ﺩىمە ھىجرﺍنىمدىن چەكمەيسەﻥ پىغانۇ-نالە،كۆﭖ،
جىسمى ئـەيلەرمۇ پىغاﻥ بولغاﻥ نەپەﺱ جاندىن جۇﺩﺍ.
(نەۋﺍئى)
(2)
بىر كىچىك ﺩىلبەر كۈرﯛپمەﻥ ،قامەتى ناﺯۇككىنە،
غۇنچە لەﺏ پەيۋﻩستە ئـەبرۇ قىپ-قىزىل ئۆڭلۈككىنە.
گەرچە ياشىدۇر كىچىك،شىرىن لەبى ئـەسرۇ سۈچۈﻙ،
ھەر باقىشتا كۆﺯىنىڭ ئىماسى بىر تۈرلۈككىنە.
ئىختىيار ئـەتتىم ئاياغىن ئۆپكەلى قىلماﻱ قۇبۇﻝ،
سەسكىنىپ قاچتى سەمەندىن سەكرﻩتىپ جابۇككىنە.
چۈنكى كۆرﺩﯛﻡ مۇنچە مەكرۇ شىيۋﻩلەر ئاندىن ﺩىدىم،